Wprowadzenie
Poniżej podano zalecane tłumaczenia niektórych terminów specjalistycznych stosowanych w książkach Wydawnictwa HELION. Użycie odpowiedników umieszczonych w kolumnie "Dopuszczalne" jest niewskazane, można je jednak stosować w sytuacjach szczególnych, np. jeśli tłumaczenie podstawowe pojawia się w tekście zbyt często. Kolumna "Niepoprawne" zawiera typowe błędne tłumaczenia danego zwrotu (określenia żargonowe i kalki). Ich użycie w książce jest niedopuszczalne.
W przypadku, gdy dla danego wyrazu dostępnych jest kilka form (zalecanych lub dopuszczalnych), będących synonimami (np. instance = kopia albo egzemplarz), należy wybrać jedną z nich i konsekwentnie stosować ją w całym tekście. Mieszanie form alternatywnych (a tym bardziej poprawnych z błędnymi) jest niedopuszczalne.
Tłumaczenie wybranych terminów fachowych
| Słowo angielskie | Tłumaczenie zalecane | Dopuszczalne | Niepoprawne |
| array | tablica | tabela | |
| banner | banner, transparent | baner | |
| button | przycisk | guzik | |
| click ([on] button, link) | kliknąć (przycisk, łącze) | kliknąć na przycisku, ale: kliknąć w oknie |
kliknąć na łączu |
| combo box | lista rozwijana | element kombinowany, pole kombo | |
| command | polecenie | komenda | |
| compatible | zgodny | kompatybilny | |
| cookie | cookie (l.mn. cookies) | ||
| debug | uruchamiać, usuwać błędy | debugować | debuggować |
| debugger | program uruchomieniowy | debugger | debuger |
| debugging | uruchamianie, usuwanie błędów | debugging | debuging |
| delete | usuwać | kasować | |
| deselect | wyłączyć, usunąć zaznaczenie | odznaczyć | |
| details | szczegóły | detale | |
| drop-down menu, drop-down list |
menu rozwijane, lista rozwijana |
Menu rozwijalne, lista rozwijalna |
|
| encryption | szyfrowanie | kodowanie | |
| error message(s) | komunikat (y) o błędzie (-ach) | komunikat (y) błędu (-ów) | |
| exit code | epilog (funkcji) | kod wyjścia | |
| fatal error | błąd krytyczny | błąd fatalny | |
| file | plik | zbiór | |
| flag | znacznik | flaga | |
| font | czcionka | font | |
| functionality | dostępne funkcje, zestaw [dostępnych] funkcji |
funkcjonalność | |
| hard disk | dysk twardy | twardy dysk | |
| highlight | wyróżnić, wyróżnienie | podświetlić, podświetlenie | |
| home directory | katalog macierzysty | katalog domowy | |
| home page | strona główna (serwisu WWW) | strona domowa | |
| instance | kopia, egzemplarz | instancja | |
| line | wiersz (tekstu) linia (=odcinek) |
linia (tekstu) | |
| Link (UNIX) symbolic link |
łącze (hipertekst, WWW) dowiązanie symbolicznie |
hiperłącze (hipertekst, WWW) połączenie symboliczne |
link |
| linker | program łączący, konsolidator | linker | |
| listing | wydruk | listing | |
| ownership | prawo własności | posiadanie, własność | |
| paragraph | akapit | paragraf | |
| phenomenon | zjawisko | fenomen | |
| pin | końcówka | wyprowadzenie | pin |
| plug-in | moduł rozszerzający | plug-in, rozszerzenie | wtyczka |
| property | właściwość | własność | |
| query | zapytanie | kwerenda [MS] | |
| radio button | przycisk opcji | przycisk radiowy | |
| read (write, execute) permission [right] | prawo do odczytu (zapisu, wykonywania) | prawa do odczytu..., prawa odczytu... |
|
| restart | ponowne uruchomienie | restart | |
| result | wynik | rezultat | |
| return code | wartość zwracana (przez funkcję) | kod powrotny | |
| root directory | katalog główny | korzeń | |
| save | zapisać | zachować | |
| selection | wybór, zaznaczenie | selekcja | |
| shopping cart | koszyk [na zakupy] (w sklepie wirtualnym) | karta zakupów, lista zakupów |
|
| source code | kod źródłowy | tekst źródłowy | kody źródłowe |
| start | uruchomienie | start | |
| support | obsługa | wsparcie, wspieranie, wspomaganie | |
| tab [character] | znak tabulacji | tabulator | |
| table | tabela | tablica | |
| web site | witryna, witryna WWW | serwis WWW, witryna sieci Web [MS] |
ośrodek WWW, miejsce WWW |
| wrap [word wrap] | przenosić do nowego wiersza | zawijać |
Tłumaczenie nazw własnych elementów programów
Prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na właściwy przekład nazewnictwa używanego w programach dostępnych również w wersji polskiej (np. system Windows 95/98 czy pakiet Microsoft Office). Tłumacząc nazwy elementów takiego oprogramowania należy kierować się następującymi zasadami:
Zasada ogólna: nazwy użyte w tekście powinny być poprawne z punktu widzenia języka polskiego. Wymaganie to oznacza - unikanie żargonu, kalek językowych i terminów obcojęzycznych w miejscach, w których istnieją ogólnie przyjęte odpowiedniki polskie.
Zasada szczegółowa: nazwy użyte w książce muszą być zgodne z nomenklaturą obowiązującą w danym programie. Wymaganie to obejmuje nazwy o charakterze nazwy własnej (nazwy menu, okien dialogowych i ich elementów itp.). Nazw takich nie tłumaczymy, zastępujemy je natomiast odpowiednikami już istniejącymi i używanymi w polskich wersjach programów. Niniejsza zasada ma priorytet nad zasadą podaną w poprzednim punkcie (innymi słowy, używana w danym programie nazwa np. przycisku czy okna dialogowego musi zostać zacytowana dokładnie, nawet jeśli została przez twórców programu spolszczona niepoprawnie). Wynik tłumaczenia dokonanego na własną rękę może odbiegać od nazwy używanej faktycznie, co najprawdopodobniej zmyli czytelnika, dlatego też metoda taka jest niedopuszczalna. Najlepszą metodą ustalenia terminów polskich jest wykonanie opisanych w oryginalnym tekście procedur z wykorzystaniem polskiej wersji programu, ewentualnie skorzystanie ze słowników dostępnych np. dla oprogramowania firmy Microsoft (udostępnianych przez dział redakcji).
Zasada 2. stosuje się w ograniczonym zakresie również do nazw nie mających charakteru nazw własnych. Dotyczy to przede wszystkim nazewnictwa używanego w oprogramowaniu firmy Microsoft, które bywa niepoprawne zarówno z punktu widzenia językowego, jak i w sensie zgodności z terminologią przyjętą powszechnie (np. "kwerenda", "formant", "sieć Web"). Aby nie wprowadzać w błąd czytelników, można w takich przypadkach używać słownictwa forsowanego przez Microsoft, jednak zalecamy konsultowanie takich kroków z działem redakcji.
Słownictwo fachowe
Client/server, input/output, Doc/View. Do rozdzielania wyrazów złożonych w języku polskim używa się łącznika (-), a nie ukośnika (/). Dlatego też piszemy klient-serwer, wejście-wyjście, dokument-widok (a nie klient/serwer, wejście/wyjście, dokument/widok).
Initialization. Neologizm "inicjalizacja" przyjął się już na dobre i chyba nie ma sensu na siłę zastępować go określeniem "inicjacja". Różnica między inicjacją a inicjalizacją polega na tym, iż inicjacja odnosi się do procesów i zjawisk, a inicjalizacja -- do rzeczy (zwykle przedmiotów fizycznych). Oba określenia są często mylone, zwłaszcza że w języku angielskim często używa się ich zamiennie. Mówimy zatem "inicjalizacja (nie inicjacja) portu szeregowego", ale "inicjacja (nie inicjalizacja) procesu przesyłania danych".
Control. Słowo to sprawia mnóstwo problemów. Jako czasownik oznacza ono zarówno "sterować", "regulować", jak i "kontrolować", "nadzorować". Dość trudno jest określić dokładnie zakres użycia obu słów; "sterowanie" oznacza obserwowanie procesu lub obiektu i zamierzone wpływanie na jego zachowanie (ma znaczenie bardziej aktywne); "kontrola" jest bliższa samej obserwacji, sprawdzaniu (ma znaczenie bardziej pasywne). W większości przypadków bardziej adekwatne jest słowo "sterować". Jakby na to nie patrzeć, control ma znacznie więcej znaczeń, niż nagminnie (nad)używana "kontrola".
Control jako rzeczownik oznacza element służący do sterowania czymś (np. volume control - regulator głośności, slider control - suwak), wizualizacji pewnej wielkości (np. oil pressure control (gauge - wskaźnik ciśnienia oleju) lub obu tych czynności (flight controls - przyrządy w kabinie pilota). W kontekście komputerowym może być tłumaczone jako "element sterujący", "element interfejsu użytkownika", ewentualnie "kontrolka" (określenie żargonowe, ale szeroko rozpowszechnione). Fatalnym błędem jest natomiast tłumaczenie "element kontrolny". Określenie "ActiveX control" tłumaczymy jako "komponent ActiveX", "element sterujący ActiveX", ewentualnie "kontrolka ActiveX". Lansowane przez Microsoft określenie "formant ActiveX" ma słabe uzasadnienie językowe i powinno być stosowane wyłącznie w tekstach omwiających produkty Microsoftu wykorzystujące "formanty".
Na koniec warto wspomnieć o control characters lub control codes. Nie są to bynajmniej "kody (znaki) kontrolne", ale "znaki sterujące" kodu ASCII.
Controller - driver. Określenia te mają jeden polski odpowiednik - "sterownik" (hard disk controller - "sterownik dysku twardego"; printer driver - "sterownik drukarki"). Tłumaczenie controller jako "kontroler" jest dopuszczalne, ale niezbyt wskazane.
Parameter, option i flag. Słowa te, użyte w kontekście poleceń wydawanych w środowiskach tekstowych, są często mylone. Przyjmujemy tu następującą zasadę: parameter ("parametr") określa przedmiot działania polecenia (jego argument, czyli obiekt, na którym zostanie wykonana dana operacja), zaś option lub flag ("opcja", nie "flaga"!) modyfikuje sposób działania polecenia:
| Polecenie | Parametry | Opcje |
| dir | brak | brak |
| dir *.* | *.* | brak |
| dir /p | brak | /p |
| ls �al *.c | *.c | -al |
Słowo "parametry" jest nieścisłe (z technicznego punktu widzenia traktowane one są tak samo, różnią się logicznie); słowo "opcje" jest merytorycznie błędne.
Pospolite błędy w konstrukcjach języka polskiego
Błędy w konstrukcjach języka polskiego wynikają na ogół z przenoszenia do pisanego tekstu elementów mowy potocznej. Należy pamiętać, że wiele zwrotów dopuszczalnych w mowie jest niedozwolonych w słowie pisanym.
W wypadku - w przypadku. Konstrukcja "w wypadku" pochodzi z mowy potocznej (wypadki zdarzają się na drogach). Możemy mówić "w wypadku awarii", "w tym wypadku", ale piszemy zawsze "w przypadku awarii", "w tym przypadku".
Za pomocą - przy pomocy . Zwrot "za pomocą" łączy się z przedmiotami (używanymi jako narzędzia); "przy pomocy" łączy się z osobami (przy współpracy których realizowana jest czynność). Piszemy więc "za pomocą komputera [młotka, odkurzacza]", a nie "przy pomocy komputera [lutownicy, nożyczek]". Z oczywistych względów nie piszemy jednak "za pomocą doświadczonego kolegi", lecz "przy pomocy [z pomocą] doświadczonego kolegi".
Ilość - liczba. Słowo "ilość" wiąże się z rzeczownikami niepoliczalnymi, "liczba" - z rzeczownikami policzalnymi. Wprowadzone ostatnio zmiany w Ustawie o języku polskim dopuszczają co prawda stosowanie słowa "ilość" względem rzeczowników policzalnych, jednak użycie takiej konstrukcji w słowie pisanym świadczy o niedbałości i jest wysoce niewskazane. Piszemy zatem "ilość wody", "ilość informacji", "ilość papieru", ale "liczba wiader", "liczba bajtów", "liczba stron".
Tą - tę. Użycie zaimka "tą" z biernikiem (kogo-co?) zostało dopuszczone wyłącznie w mowie - w słowie pisanym jest rażącym błędem. Absolutnie nie piszemy "tą klawiaturę", "tą tablicę", "tą łyżkę", lecz "tę klawiaturę", "tę tablicę", "tę łyżkę" (ale "tą klawiaturą", "tą siekierą").
W szeregu systemach - w szeregu systemów. Błędne określenie "w szeregu systemach" jest typową kontaminacją, czyli krzyżówką poprawnych "w wielu systemach" i "w szeregu systemów". Najlepiej pisać "w wielu systemach (miastach, rodzinach)".
Twój - niepoprawne użycie zaimka dzierżawczego. Pisz: "Na ekranie pojawi się komunikat", "Uruchom komputer", ewentualnie "Uruchom swój komputer". Absolutnie nie pisz: "Na Twoim ekranie pojawi się komunikat", "Uruchom Twój komputer".
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub problemów prosimy o kontakt z redakcją Wydawnictwa Helion, tel. 230 98 63 wewn. 43, e-mail: polskie@helion.pl.